ΜΑΝΩΛΗΣ ΡΑΣΟΥΛΗΣ

juke-box : To κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα Μυστικά του Κόλπου του φίλτατου Πάνου εδώ





Πάνε πολλά χρόνια τώρα που ο Μανώλης Ρασούλης τάραξε τα νερά του ελληνικού τραγουδιού και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο που κάθε άλλο παρά λιμνάζοντα ήταν. Θα τον χαρακτήριζα τον πιο ευρηματικό στιχουργό, εύστροφο, ανατρεπτικό. Πίσω από κάθε τραγούδι βρίσκεται ένας ολόκληρος κόσμος, ο κόσμος του Μανώλη, ένας διαρκής αγώνας, ανεδαφικός και ουτοπικός για κάποιους, όχι όμως για τον ίδιο και τους φανατικούς του...
Θα ξεκινήσω με ένα ερωτικό τραγούδι που μου αρέσει ιδιαίτερα και είναι μάλλον αυτοβιογραφικό μου... το είπε ο Ορφέας Περίδης στο δίσκο « Σελοτέϊπ».

Το βαλς
Ο παγωμένος Δούναβης της καρδιάς μου
σταμάτησε ξαφνικά να κυλά. Τα νερά του
δεν πήγαιναν πουθενά. Κι ό,τι αγάπησα και
μ’ αγάπησε , νόμισα πως χάθηκε στα σκοτεινά
και παντοτινά.

Ώσπου ξανάρθες και μούδωσες το χέρι
Ελα, προστάζεις, η αγάπη είναι φωτιά

Τη ζωή μου θύμισες και να΄ταν μόνο ετούτο
μ΄έσυρες κι αρχίσαμε τους κύκλους του χορού
Και το βαλς σαν βάλσαμο το νιώθω μεσ’ το αίμα
σαν κραυγή του θάνατου σα γέλιο ενός μωρού.

Κι έτσι θα μείνω ζωντανός
ως το τέλος Δεκέμβρη του ’99 μεσάνυχτα ακριβώς
να κρατήσω τον όρκο που έχω δεθεί
το βαλς που σου υποσχέθηκα
Και να υπάρχει μόνο αυτή η στιγμή η ιερή στιγμή που
νιώθω σαν φλόγα καθώς σε στροβιλίζω
ρόδο που καίει, φωτίζει όλη τη γη.

Τη ζωή μου θύμισες και να’ ταν μόνο ετούτο
Μ΄έσυρες κι αρχίσαμε τους κύκλους του χορού
Και το βαλς σαν βάλσαμο το νιώθω μεσ’ το αίμα
σαν κραυγή του θάνατου, σα γέλιο ενός μωρού.

Οι μεγάλες αγάπες του δημιουργού το ποδόσφαιρο και οι ινδουϊστική φιλοσοφία περνάνε εκπληκτικά στο πιο «πολυχορευμένο» Ελληνικό τραγούδι κι όπως είπε ο συνθέτης του – αχώριστος συνεργάτης του- Πέτρος Βαγιόπουλος δεν είναι ενιαίο, αλλά προέκυψε από συρραφή διαφόρων διστίχων του Μανόλη. Ο ρυθμός του Βούδα είναι πράγματι εκπληκτικός και « ξεσαλωτικός». Το είπε ο Νίκος Παπάζογλου στον ομώνυμο δίσκο (1986).

Πότε Βούδας, πότε Κούδας, πότε Ιησούς κι Ιούδας
Έχω καταλάβει ήδη της ζωής μου το παιγνίδι

Ολο ίδια και τα ίδια του μυαλού σου ροκανίδια
άλλο ο ανοιχτομάτης κι άλλο ο αυγουλομάτης

Στο ΄πα μια και στο ΄πα δύο
Στο ΄πα χίλιες δέκα δύο
Βρε δεν είναι δω το Σούλι, εδώ είναι του Ρασούλη.

Η πολιτική ταυτότητα του Μανώλη σίγουρα είναι από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της προσωπικότητάς του. Επαναστάτης, ρηξικέλευθος, αγωνιστής με άγρυπνη κριτική ματιά στην εγχώρια και διεθνή πολιτική σκηνή. Οι απόψεις του βέβαια σπανιότατα συμβαδίζουν με τις απόψεις των κομματικών νεολαίων της εποχής εκείνης, με αποτέλεσμα να αρέσει μεν, αλλά ταυτόχρονα να θεωρείται περιθωριακός και « αναρχοκομμουνιστής»... καμία σχέση βέβαια...
Είναι η εποχή που εκδίδει το περιοδικό « ΑΥΓΟ».... κατάφερε να εκδώσει λίγα τεύχη και δυστυχώς δεν έχω καταφέρει να διασώσω κανένα.
Αντιπροσωπευτικό τραγούδι της πολιτικής βασάνου του Μανώλη, αλλά και των βασάνων που υπέστη από πολιτικούς, θεωρώ το τραγούδι « Κακοί ντυθήκανε καλοί». Το είπαν οι Αφοί Κατσιμίχα στο δίσκο « Σελοτέϊπ».

Κακοί ντυθήκανε καλοί και πιάσαν εξουσίες
Κι υπερωρία πέσανε στις αγιοαμαρτίες

Λύκοι ντυθήκανε αρνιά κάνουν πως μπεμπενίζουν
Κι όσοι τους είδαν για ψητά στον Αδη αρμενίζουν

Στ’ άρματα, στ’ άρματα. Τρέχτε και κάνουν κατοχή
Τα μέσα και τα έξω μου καθάρματα
Τίποτα πια δεν μας σώνει. Ούτε κι οι Μασόνοι.

Εγώ ό,τι είχα πια να πω το είπα
Και γαμώ του όζοντος την τρύπα.

Κακοί ντυθήκανε καλοί και κάνουν τη δουλιά τους
Στον Ηλιο δείχνουν οι αμνοί τώρα τα κόκκαλά τους

Κακοί ντυθήκανε καλοί και πιάσαν εξουσία
Αυτοί που ξεγελάστηκαν φταίγανε κατ΄ουσία.

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα ο Μανώλης με τον ΄Ελληνα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, την ιδιοσυγκρασία του την αποτύπωσε περίφημα στο:

« Χαρά στον Ελληνα, που ελληνοξεχνά... και στην Αθήνα μέσα ζει τη ξενιτιά.... Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά.... Αχ Ελλάδα σ΄αγαπώ και βαθιά σ΄ευχαριστώ γιατί μ’εμαθες και ξέρω να ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω...»
Αλλά και του νεοέλληνα-νεόπλουτου... «το ξαφνικό το χρήμα μαύρο κουφό είναι κύμα κι ο ξαφνικός σεισμός ορθάνοιχτος βυθός-κι εγώ που δεν το ήξερα και τώρα το’ χω μάθει μέσα στην κούπα της ζωής δεν θάμαι κατακάθι» (Αναφέρεται στην εποχή της ακμής του Χρηματιστηρίου και του σεισμού στην Αθήνα). Στο ίδιο θέμα είναι το τραγούδι «Τι ειν’ αυτό» που τραγούδησε η Γλυκερία στο δίσκο « Τι γυρεύεις μεσ’ την Κίνα Τσακι Τσαν»..

Τι ειν΄αυτό στο Μόντρεαλ
Που ζει σαράντα χρόνια
Και μεσ’ το Σίδνευ σερί δαμάζει μακαρόνια

Τι ειν΄αυτό στο Ντύσελντορφ
Που κλαίει και τραγουδάει
Όπως κι αυτό στην Αφρική
Με την « Ιτιά» μεθάει

Τι ειν΄αυτό πάνω στη γη
Που το Αγρίνιο νοσταλγεί

Αλλο η Ελλάδα κι άλλο οι Ελληνες
Μονάχα αυτό το πρόβλημα αν έλυνες
θα ΄ταν πατρίδα σου η χαρά
και θα’ ταν όλα αληθινά

Τι είναι στην Αστόρια
Που ζει στα μπιλοζίρια
Που όλο πίσω έρχεται
Και σκίζει διαβατήρια

Τι είναι πά στον Καύκασο
Που όλο εκεί ριζώνει
Μα η σκέψη σε μια ακρογιαλιά
πετάει και μαραζώνει

Κορυφαίες στιγμές του Μανώλη στην μακρόχρονη ιστορία του στη δισκογραφία θεωρούνται «Τα τραγούδια της Χαρούλας» σε μουσική του αείμνηστου Μάνου Λοϊζου , «η Εκδικηση της Γυφτιάς» και τα «Δήθεν», σε μουσική του Νίκου Ξυδάκη. Τα δύο τελευταία τα θυμάμαι να αναστατώνουν τα φοιτητικά αμφιθέατρα και να γίνεται χαμός όπου ακούγονταν. Ο Μανόλης μας έμαθε τότε να χορεύουμε τσιφτετέλι, που ως ρυθμός τουλάχιστο την εποχή εκείνη (1980-1983) ήταν απαξιωτικός. Από τα τραγούδια της Χαρούλας ξεχωρίζω με δυσκολία και αδικώντας πολλά άλλα το « κι εγώ σαν πόλη». Το είπε υπέροχα η Αλεξίου, αλλά εξίσου ωραία και η κόρη του Ναταλία, μια ιδιαίτερα αξιόλογη φωνή :

Μου λες πως είμαι μάτια μου
πόλη μενεξεδένια
στις γειτονιές μου πως μεθάς
την πιο κρυφή σου έννοια

Μου λες πως είμαι τ’ όνειρο
Τ΄ονειροδρόμιο σου
Τη μια ταξίδι στη χαρά
Την άλλη στο χαμό σου

Κι εγώ σαν πόλη αφήνομαι
τη νύχτα του Σαββάτου
να κάνεις στην αγκάλη μου
το γύρο του θανάτου

Συχνά μου λες τ’ αστεία σου
για να γελώ λιγάκι
στα Λούνα παρκ του γέλιου μου
να παίζεις σαν παιδάκι

Μεσ΄ τα γρανάζια πιάνεσαι
θύμα στην αγκαλιά μου
κάνεις πως φεύγεις, μα γυρνάς
και λιώνεις πιο βαθιά μου

Από την Εκδίκηση της Γυφτιάς το «Βρέχει στην Εθνική οδό» σίγουρα αντιπροσωπεύει τα «χίλια χρόνια μοναξιάς» που πέρασε ο δημιουργός στη μακρόχρονη πορεία του και πάλη μέσα στο « star system» και το τραγούδι, το οποίο όπως λέει και ο ίδιος « είναι το σημαντικότερο πολιτιστικό προιόν της σύγχρονης Ελλάδας».Το λέει ο Σαββόπουλος:

Βρέχει στην Εθνική οδό
σε κάποιο της χιλιόμετρο
μούσκεμα μόνος περπατώ
με το τσιγάρο μου σβηστό

Βλέπω τ’ αμάξια να περνούν
τους οδηγούς να με κυττούν
μα αδιαφορώ και προχωρώ
δεν ξέρω καν για πού τραβώ

Κάποια τραγούδια γύφτικα
από ένα κέντρο εδώ κοντά
λένε για αγάπες και φιλιά
μου βαλαντώνουν την καρδιά

Τώρα σε ποιά αγκαλιά ζεστή
να ξενυχτάς τη νύχτα αυτή
κι έξω απ΄την πόρτα την κλειστή
Εγώ ,η πίκρα κι η βροχή..

Το χιούμορ του Μανώλη μοναδικό, αποκύημα της βαθύτατης καλλιέργειας και ευστροφίας του. Χαρακτηριστικό δείγμα το « Σουξεδιάρικο» από τα « Δήθεν». Το λέει ο Δημήτρης Κοντογιάννης:

Δήμαρχος εγώ δεν είμαι
Για να μου παραπονιέσαι
Στον Καρπόζηλο να πας
Και μαζί του να ξηγιέσαι
Βρε καθέτως το καλάμι
Αχ μας το καβάλησες
Και την ταπεινή μας γνώμη
Συ την εχαράμισες

Λάμπεις σαν το Βόρειο Σέλας
Στο λοφάκι της Καστέλλας
Είσαι γύρω μου ένα θαύμα
Κι είσαι μέσα μου ένα τραύμα

Εβαλες σκιστή τη φούστα
Και μου ζάλισες τα γούστα
Έχει γούστο να με στήσεις
Και χαρμάνι να μ΄αφήσεις

Το πολύ το πήγαιν’ έλα
Την ανάβει την κοπέλλα
Το πολύ το νάνι-νάνι
Κάνει το παιδί χαϊβάνι.

Με όπλο το χιούμορ του ο Μανώλης κατά καιρούς έκανε παρεμβάσεις στην επικαιρότητα, όπως οι παλιοί ρεμπέτες, που εμπνεόμενοι από γεγονότα της εποχής τους συνέθεταν τραγούδια. Μεγάλη επιτυχία γνώρισε το περίφημο «Γειά σου κύριε Εισαγγελέα με την Τζένη την ωραία... στη δική σου αμαρτία είμαστε όλοι απαρτία». Η αφορμή για να γραφεί αυτό το «σουξέ» δεν ήταν μόνο ο «άτακτος» εισαγγελέας, αλλά και οι δικαστικές περιπέτειες που είχε εμπλακεί ο Μανόλης τη χρονική εκείνη περίοδο και βρήκε την ευκαιρία να τις σαρκάσει. Αντιπροσωπευτικό τραγούδι στην ίδια κατηγορία θεωρώ το « Στου Ρέντη έπεσε βροχή», που γράφηκε με αφορμή καταστροφικές πλημμύρες στην Αθήνα, κατά τις οποίες πνίγηε ο εφοπλιστής Λιβανός και καταστράφηκαν τ΄αρχεία του ΚΚΕ στον Περισσό. Το λέει ο ίδιος:

Στου Ρέντη έπεσε βροχή
Στην πιο σωστή μας εποχή
Κι από εκείνη εκεί τη μπόρα
Εξεπλύθη όλη χώρα

Πνίγει μες την Ιωνία
Έναν που δεν είχε μνεία
Κάνει κι ένα ντου τρανό
Παίρνει και τον Λιβανό

Ολο υπόνομο τον πάει
Στα πελάγη τον πετάει
Και η μερσεντές λιωμένη
Που ΄ταν και θωρακισμένη

Πέφτει η βρόχα ράιτ θρου
Βαθιά στα εκ του Περισσού
Φόρα λάσπες ντοκουμέντα
Και της λήθης τα τσιμέντα

Τα στεγνώνουνε θλιμμένοι
Μα και αναστατωμένοι
Μουλιασμένα μυστικά
Στα νερά τα φανερά

Στου Ρέντη έπεσε βροχή
Σημειώσατε ένα χι
Κι η κασίδα μας επλύθη
Και το μήνυμα ελήφθη

Τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση στο ρεμπέτικο, στο ριζίτικο της ιδιαίτερης πατρίδας του της Κρήτης, αλλά και σεβασμό σ’ όλους τους μεγάλους του Ελληνικού τραγουδιού, Καζαντζίδη, Θεοδωράκη, Χατζιδάκι κλπ. Είναι θεμελιώδες το τραγούδι του: «οι μάγκες δεν υπάρχουν πια τους πάτησε το τρένο με μάγκικο σαλπάρανε με ναργιλέ σβησμένο..... σε λαϊκή στεκότανε ο χάρος και πουλιότανε και μια γριά καλή γριά του αγοράζει δυό κιλά»...

Γι΄αυτό το τραγούδι είπε ο Ακης Πάνου « ποιός είναι αυτός που έγραψε αυτό το τραγούδι? Θέλω να τον γνωρίσω...». Ενιωσε να ακυρώνεται μέσα από αυτό ο Ακης.
Αφιερωμένος στο ρεμπέτικο είναι κι ένας άγνωστος δίσκος του σε μουσική του Πέτρου Βαγιόπουλου, λέγεται «Στο Νοηματουργείο» με υπότιλτλο «Μάγκας Επιζών», τραγουδούν ο Γιώργος Ξηντάρης και ο Γιώργος Λίζος :

Ο μάγκας ζει στην πέμπτη εποχή
Εμάς οι τέσσερις μας φτάνουν
Μωρέ δεν πάει νάναι κατοχή
Αυτός δεν χάνει το Προ-πο για ένα χι


Το όραμα του Μανόλη είναι τα ενιαία Βαλκάνια.
Βέβαια δεν είναι το μοναδικό.Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι αδελφωμένοι, η κοινή
ρίζα τους με τους Κρήτες και πολλά άλλα που αναπτύσσονται στα βιβλία του.
Τελευταίο του βιβλίο «Τι είδε ο Βουκεφάλας» από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ που αναφέρεται στη ζωή του στη Θεσσαλονίκη. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα για όσους
ζουν εδώ ή έζησαν ως φοιτητές. Το τραγούδι είναι από το «Βαλκανιζατέρ» σε
μουσική του Π. Βαγιόπουλου και τραγουδά η Ελένη Βιτάλη:

Οψη Ρουμάνας
Φωτιά τσιγγάνας
Βουλγάρας στόμα
Τουρκάλας σώμα
Γιουγκοσλάβα λάβα
Αλβανίδας κάβα
Και της Ελληνίδας που γεννά
Της καρδιάς το κάτι τι
Των συνόρων το κλειδί

Βαλκανιζατέρ του έρωτα μου
Βίλα μου, παράγκα, γειτονιά μου
Ολες μια βαρκούλα και σαλπάρω
Βάζω εγώ το ξάρτι, το παγούρι και το φάρο.

Αφησα για επίλογο σ΄αυτό το μακροσκελές κείμενο (ξέρετε πόσο αντιπαθώ τα σεντόνια), τον ερωτικό, ιδιαίτερα τρυφερό και ευαίσθητο Μανώλη. Είναι το κορυφαίο κατά την προσωπική μου γνώμη στην κατηγορία αυτή. Λέγεται η « Ξύπνια Μηχανή» ή « Ο Χωρισμός», και το είπε η Χριστίνα Μαραγκόζη στο δίσκο « Πότε Βούδας», σε μουσική του Π. Βαγιόπουλου :

Νά ΄χα την ξύπνια μηχανή
Στο χρόνο να ΄ρθω πίσω
Να φτάσω τότε και εκεί
Που ήταν να σ΄αντικρύσω

Να ζήσω πάλι τη στιγμή
Όπου θα σε φιλήσω
Αργά αργά κι απ΄την αρχή
Κι έτσι γλυκά να σβήσω

Αχ μετά το χωρισμό
Το τρελλό μου το μυαλό
Μου στήνει μηχανές
Κι είναι ωστόσο τόσο απλό
Νάρθεις πάλι εσύ εδώ
Φτάνει να το θες

Νάχα την ξύπνια μηχανή
Στο χρόνο νάρθω πίσω
Πριν από κείνη τη στιγμή
Που μου ‘πες θα σ’ αφήσω
Να ζήσω άλλη μια ζωή
Και να καθυστερήσω
Ν’ αργήσει η δόλια η στιγμή
Για να σε μεταπείσω

Εύχομαι «καλή διασκέδαση»... γεια σου φίλε Μανώλη... ευτυχώς υπάρχουν ακόμα φιλόξενα μαγαζιά στη Θεσσαλονίκη και μπορούμε να σε απολαμβάνουμε.

Juke-box: Ακούγεται : " Στου Ρέντη" και θ' ακολουθήσουν κι άλλα...