FADO

Βράδυ Σαββάτου και εθνική επέτειος, 28 Οκτώβρη. Τρεις φίλοι μπαίνουν σ' ένα καπηλιό του παλιού καλού καιρού. Οινομαγειρείο " Ο ΚΟΚΚΟΡΑΣ", δίπλα στις γραμμές του τρένου. Δεν φαίνεται από το δρόμο, πρέπει να το ξέρεις για να το βρεις. Συνιδιοκτήτες δυό, φίλοι και καλά παιδιά, ο Κώστας κι ο Θανάσης. Ερχονται οι μεζέδες και το "κιλίσιο" καραφάκι με άσπρο κρασί.

Η διακόσμηση με φωτογραφίες του Μάρκου, Τσιτσάνη, οι καρέκλες ψάθινες κι άβολες. Η ονομασία οφείλεται στον κόκκορα ονόματι Στέφανο, ο οποίος κατοικοέδρευε σ' ένα ψηλό σημείο, στο εσωτερικό της ταβέρνας και παρακολουθούσε τα δρώμενα. Σήμερα υπάρχει ο τρίτος από τη γενιά του Στέφανου.Ο Στέφανος, όπως και ο πρώτος απόγονος του, προφανώς πέθαναν από καρκίνο του πνεύμονα, λόγω της τσιγαρίλας που ανέπνευσαν στη σύντομη ζωή τους.

* Θεός σχωρέστους, ζήσαν ανθυγιεινά !!

Η ταβέρνα σχεδόν γεμάτη, αρχίζουν τα όργανα. Δυό μερακλήδες τριαντάρηδες (μπουζούκι-κιθάρα) χωρίς μικρόφωνα. Αλλωστε ολόκληρη η ταβέρνα δεν πρέπει να είναι πάνω από 30 τ.μ. Η παρέα συζητά και πίνει " το δαίμονα". Ξαφνικά μας διακόπτει μια ωραία γυναικεία φωνή. Γυρνάμε, βλέπουμε να έρχεται από ένα τραπέζι απέναντι ακριβώς από τους μουσικούς. Λέει ένα ωραίο τραγούδι, που δεν το ξέρουμε. Το έλεγε η Νίνου μας ενημερώνει ο κιθαρωδός , οι στίχοι είναι του Μίμη Τραϊφόρου, αλλά δεν θυμόταν το συνθέτη.

Οι θαμώνες ακούν με προσοχή, δεν ακούγονται πολλές ομιλίες, μάλιστα δέχομαι και την παρατήρηση ενός από τους ιδιοκτήτες γιατί μίλησα, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του άσματος. Ανακαλούμαι στην τάξη.
Ενώ η ευωχία συνεχίζεται, η καλλίφωνη θαμών αρχίζει να τραγουδά, ένα ωραίο τραγούδι του Τσιτσάνη, "ΑΠΟΨΕ Μ' ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΕΣ", το οποίο ερμήνευσε καταπληκτικά σε πρώτη εκτέλεση μια μεγάλη τραγουδίστρια η Ιωάννα Γεωργακοπούλου και πολύ αργότερα η Αλεξάνδρα.

Απόψε μ΄εγκατέλειψες
πως βάσταξε η καρδιά σου
και μεσ' τη νύχτα χάνονται
αργά τα βήματα σου

Κι όμως εσύ μ' απόμεινες
το μόνο στήριγμα μου
τώρα που φεύγεις που αλλού
θα βρω παρηγοριά μου

Απόψε μ' εγκατέλειψες
και μια ζωή γκρεμίζεις
για μένα μαύρη κόλαση
στο βίο μου αρχίζει


Ακολουθούν παραγγελιές, Ακης Πάνου, Καλδάρας, Μπιθικώτσης, Καζαντζίδης μας σφυροκοπούν ανελέητα, ενώ χάνουμε και το λογαριασμό από τα "κιλίσια" τσίγγινα καραφάκια. Ερχεται κι ο τέταρτος της παρέας, γρήγορα εγκλιματίζεται, έχουμε μείνει δυό παρέες με την ορχήστρα και τραγουδάμε μέχρι πρωίας.

Ωραίο Ελληνικό γλέντι, μου θύμισε όμως, μια αντίστοιχη εμπειρία στη Λισαβώνα, για να μη λέμε δηλαδή ότι έχουμε το μονοπώλιο στα γλέντια.

Εχω ανά χείρας τον Lonely Planet, ο οποίος γράφει ξεκάθαρα να μην επισκεφτούμε μαγαζί όπου παίζονται fado, γιατί είναι τουριστικοποιημένα.Εξαιρεί ένα μαγαζί στην Alfama, παραδοσιακή συνοικία της Λισαβώνας, γενέτειρα του fado.
Μπερδεύομαι μεσ΄τα στενά σοκκάκια, αδύνατο να το βρω, καθότι λαβύρινθος η Alfama. Σταματάω σ' ενα καφενείο, απέξω κάθονται κουρασμένοι μεσήλικες κι ηλικιωμένοι πίνοντας τον καφέ τους. Κανένας δεν μιλάει αγγλικά, δείχνω γραμμένη τη διεύθυνση με το όνομα του μαγαζιού. Με τα πολλά, ένας μου δείχνει μια κλειστή πόρτα κάπου απέναντι. Αυτό είναι, αλλά ο ιδιοκτήτης πέθανε χθες, μου λέει. Σκέφτομαι και μου ΄ρχεται στο μυαλό το άσμα :

Κατεβασμένα τα ρολά

στην ψησταριά του Ζήση

τον πήρε ο Χάρος χθες αργά

γλυκά-γλυκά

απάνω στο μεθύσι

Θάνατος, θάνατος ευτυχισμένος

να πεθάνεις μεθυσμένος

όπως τραγουδάει ο μεγάλος Μπιθικώτσης και μου το ξαναθύμισε στον Κόκκορα ο Πάνος.

Ψεύτης κόσμος σκέφτομαι, απογοητευόμαστε, αλλά ο Πορτογάλλος με χειρονομίες μας καλεί να τον ακολουθήσουμε. Μας οδηγεί λίγο παρακάτω, σ' ένα καταγώγιο, μόνο Πορτογάλλοι μέσα. Καπνός και περιβάλλον ελληνικής ταβέρνας. Ο κόσμος λαϊκά ντυμένος, κάθεται υπομονετικά στα τραπέζια και πίνει το κρασί του.Σερβίρει μια γραία, άνω των 70 και η κόρη της κοντά στα πενήντα. Ο σύζυγος είναι στην κουζίνα και φέρνει τα κρασιά.

Ερχεται η ορχήστρα στο ημίφως, δύο όργανα (το ένα κιθάρα, το άλλο κάτι σαν μαντολίνο, δεν θυμάμαι πως το λένε).

*
Η διμελής ορχηστρα

Ξαφνικά η γραία εμφανίζεται ενώπιον της ορχήστρας και τραγουδάει μαγευτικά, ένα fado.
Η μουσική σ΄αυτά απλά συνοδεύει τις πονεμένες φωνές, δεν κυριαρχεί, αφήνει το συναίσθημα των λόγων να επικρατήσει.

* Στη φωτο η γραία fadista άδουσα

Ακολουθεί η κόρη, ο σύζυγος και μετά παίρνουν σειρά οι θαμώνες. Σηκώνονται ένας-ένας από τα τραπέζια με τη σειρά και ρίχνουν από ένα fado. Πραγματική μυσταγωγία, δεν ακούγεται κιχ στο μαγαζί. Δεν μιλάμε, μόνο πίνουμε το υπέροχο πραγματικά κόκκινο κρασί και ακούμε με προσοχή, αν και δεν καταλαβαίνουμε λέξη.

Εντυπωσιακό, όλοι οι θαμώνες του μαγαζιού, εκτός από μας, ήταν fadistas. Μάλιστα μετά από κάποια ώρα, έρχονταν και περαστικοί απέξω, ρίχναν από ένα και φεύγανε !!

Είπα να σηκωθώ κι εγώ να πω ένα ρεμπέτικο του Μάρκου, να μου φύγει και το σωβινιστικό μου, αλλά η παρέα μου το απαγόρευσε διά ροπάλου !!!
Το fado είναι λαϊκό τραγούδι, πονεμένο όπως το ρεμπέτικο. Οι στίχοι του μιλάνε για ανικανοποίητους έρωτες, όμορφες γυναίκες, κοινωνική αδικία, φτώχια κλπ.

Ιέρεια του βέβαια η πασίγνωστη Amalia Rodriguez,που στην κηδεία της παρευρέθηκε όλη η Λισαβώνα, για να μη πω όλη η χώρα. Ο Καζαντζίδης σε Πορτογαλλική και θηλυκιά έκδοση ή η Ιωάννα Γεωργακοπούλου σε άλλο μέγεθος.

Σήμερα το fado, περιλήφθηκε στη μουσική βιομηχανία και έγινε τουριστική attraction της χώρας. Μάλιστα υπάρχουν πολλοί νέοι τραγουδιστές, κάποιοι ιδιαίτερα αξιόλογοι, που προσπαθούν να το κρατήσουν ζωντανό. Ακουσα κάποιους δίσκους, μερικά είναι εξαιρετικά, αλλά είναι ενορχηστρωμένα με περισσότερα όργανα, ενίοτε ηλεκτρικά και το κυριότερο δεν βγαίνουν πλέον από τη λαϊκή ψυχή, αυτό είναι το μειονέκτημα τους.
Ολοι οι Πορτογάλλοι συμφωνούν. Η Amalia ήταν μία και θα μείνει μοναδική. Το φτωχοκόριτσο από την Alfama με το παράπονο και το λυγμό στη φωνή της, που έβγαινε από τα μύχια της λαϊκής ψυχής της, δημιούργησε κυριολεκτικά ένα μουσικό είδος που προσδιορίζει την ταυτότητα ενός ολόκληρου λαού.