ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ

Ο «Αρχάγγελος της Κρήτης» , το «παλληκάρι απ΄τα Σφακιά», ένας μεγάλος τραγουδιστής, πρόωρα χαμένος, που όμως η φωνή του ακόμα συγκινεί, μάλλον συγκλονίζει.
Ο Νίκος Ξυλούρης, παράτησε τα πανηγύρια στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη, πήρε τη λύρα του και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, σ’ ένα περιβάλλον που δεν του ταίριαζε με τίποτα. Ο ίδιος ίσως τη μετακίνησή του αυτή να την πλήρωσε με τη ζωή του, όμως χάρισε στους υπόλοιπους Ελληνες, σπουδαίες ερμηνείες, κυριολεκτικά σήκωσε στις πλάτες του το λεγόμενο έντεχνο ελληνικό τραγούδι, εκείνης της σημαντικής, όσο και ιδιαίτερα παραγωγικής περιόδου.
Σοβαρός , αξιοπρεπής, μετέφερε με τη φωνή του τα ηχοχρώματα της ιδιαίτερης πατρίδας του και τα πρόσφερε απλόχερα σ’ όλους τους Ελληνες.

Ξεχωριστό τραγούδι το «΄Ητανε μια φορά» σε μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, στίχους του Κώστα Φέρρη, από τη σειρά της ασπρόμαυρης τηλεόρασης «Οι Εμποροι των Εθνών», βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Αλεξ. Παπαδιαμάντη. Το τραγούδι αυτό, ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, όταν το ακούω, μου έρχονται οι εικόνες της τηλεοπτικής σειράς :

Ήτανε μια φορά μάτια μου κι έναν καιρό
μια όμορφη κυρά αρχόντισσα να σε χαρώ

Μια μικροπαντρεμένη κόρη ξανθή
τον κύρη της προσμένει βράδυ πρωί

Ένα Σαββάτο βράδυ καλέ μια Κυριακή
τον ήλιο το φεγγάρι, καλέ, παρακαλεί

Ήλιε μου φώτισέ τον φεγγάρι μου
πάνε και μίλησέ του για χάρη μου

Γυρίζει κι αρμενίζει καλέ στα πέλαγα
τους πειρατές θερίζει καλέ και τους χαλά

Στον ήλιο στο φεγγάρι και στη βροχή
και μένανε μ' αφήνει έρμη και μοναχή

Γαλέρα ανοίχτηκε μάτια μου με το βοριά
στη μάχη ρίχτηκε μάτια μου και στον καυγά

Μέσα σ' ένα σινάφι πειρατικό
είδα φωτιά ν' ανάβει και φονικό

Ο Ξυλούρης συνεργάστηκε με τον Ξαρχάκο στους δίσκους : «ΣΥΛΛΟΓΗ» (εδώ τα περίφημα «Πως να σωπάσω μέσα μου», σε στίχους του Κώστα Κινδύνη, «Παλληκάρι στα Σφακιά» του Ν.Γκάτσου),«ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ»,"ΚΟΜΕΝΤΙΑ", «ΔΙΟΝΥΣΕ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΜΑΣ» και « Ο ΔΕΙΠΝΟΣ Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ» σε ποίηση Ματθαίου Μουντέ, που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του.
Με το Γιάννη Μαρκόπουλο στα : «ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ» ( εδώ τα «χίλια μύρια κύματα μακριά απ΄το Αϊβαλί....»), «ΧΡΟΝΙΚΟ» σε ποίηση Κώστα Μύρη, «Ο ΣΤΡΑΤΗΣ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ» σε ποίηση Γ. Σεφέρη, «ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ», «ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ», «ΡΙΖΙΤΙΚΑ» ,

« ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ».
Με τον Χριστόδουλο Χάλαρη στα : « ΤΡΟΠΙΚΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ» , « ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ» ,«ΔΡΟΣΟΥΛΙΤΕΣ» και « ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ».
Με το Χρήστο Λεοντή στα: «ΚΑΠΝΙΣΜΕΝΟ ΤΣΟΥΚΑΛΙ», σε ποίηση Γ. Ρίτσου και«ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ»
Με τον Ηλία Ανδριόπουλο στον «ΚΥΚΛΟ ΣΕΦΕΡΗ», με το Λίνο Κόκκοτο στα «ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΑ» σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου, με το Λουκά Θάνο στο «ΣΑΛΠΙΣΜΑ»,με το Στέλιο Βαμβακάρη σε 6 τραγούδια στα «ΕΡΩΤΙΚΑ», όπου ο Ξυλούρης τραγουδά εκπληκτικά κάποια τραγούδια γραμμένα σε παραδοσιακούς λαϊκούς δρόμους.

(Η φωτογραφία από τα ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΑ. με το Λίνο Κόκκοτο και Δ. Χριστοδούλου)

Ο Νικόλας όμως έκανε την Ελλάδα ν’ αγαπήσει την Κρήτη και τα τραγούδια της. Εκτός από τα Ριζίτικα που τα επιμελήθηκε ο Γιάννης Μαρκόπουλος (θα θυμάστε βέβαια όλοι το Πότε θα κάνει ξαστεριά), τραγούδησε εκπληκτικά όλα τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης. Χωρίς να θέλω να μειώσω το «Φιλεντέμ», τον «Αργαλειό» ή το «Οσο βαρούν τα σίδερα», σε μένα αρέσει περισσότερο «Ο ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗΣ», ορισμός του ερωτικού τραγουδιού, παραδοσιακό κρητικό, αλλά σε σκοπό μάλλον καλαματιανό :

Κουβαρίστρες, βελονάκια,
ψιλολόγια ένα σωρό
πήρα δρόμους και σοκάκια
την αγάπη μου να βρω.

Σε μια γειτονιά
είχα μια αγαπητικιά
δέκα χρόνια πάνε τώρα
που δεν την ξανάδα πια.

Μαντηλάκια, τσιμπιδάκια,
πραματιές πολλώ λογιώ
τον πλανόδιο θα κάνω
ίσως και την ξαναβρώ.

Χώρες και χωριά
σαν τα έρημα πουλιά
θα γυρίζω αχ να φωνάζω
την δική μου καταντιά.

Μιας αγάπης το χατίρι
μ' έκανε τραγουδιστή
και ζητιάνο αχ και διαβάτη
και φτωχό πραματευτή.

Πέστε μου κυρές
παντρεμένες γριές και νιες
η δική μου αγάπη που 'ναι
και χαλάλι οι πραματιές.

Ο πραματευτής..........

*JUKE-BOX : Ο Νίκος Ξυλούρης με τη στεντόρεια φωνή, την καθαρότατη άρθρωση και τις τεράστιες ερμηνευτικές του ικανότητες κατέχει πανάξια μια θέση στο πάνθεον των μεγάλων ερμηνευτών, δίπλα στο Στέλιο Καζαντζίδη και το Γρηγόρη Μπιθικώτση. Στην Κρήτη σίγουρα τον λατρεύουν, αλλά και η υπόλοιπη Ελλάδα τον τιμά και πάντα θα τον «τραγουδά». Μιας αγάπης το χατήρι μ’ έκανε τραγουδιστή, αείμνηστε Νικόλα..