"Πάντα με προβλημάτιζε η σχέση του πάθους με την ανθρώπινη ύπαρξη. Βέβαια το πάθος έχει πολλές εκφάνσεις και εκδοχές. Πάθος λέει ο λαός και την ροπή στις γυναίκες, στα τυχερά παίγνια ή στο αλκοόλ, γενικά την εξάρτηση.
Εκείνο όμως που μάλλον είναι πιο ενδιάφερον είναι το πάθος που εκδηλώνει ο άνθρωπος για τον άνθρωπο. Δεν είναι απαραίτητα μόνο ο έρωτας βέβαια.
Εχω επιλέξει τρία παραδείγματα ακραίου πάθους.
Ο Αλή πασάς που φούνταρε στη λίμνη την
κυρά Φροσύνη. Μεγάλη η καψούρα του, έφαγε και καμιά χιλιάδα κατάρες γι αυτό. Γνωστή ιστορία. Το εντυπωσιακό εδώ όμως είναι ότι παρά το γεγονός ότι στα σχολιά μας έμαθαν να τον αντιμετωπίζουμε ως αιμοβόρο κτήνος η λαϊκή μούσα δεν τον αντιμετώπισε έτσι:
Μεσ’ το καλντερίμι κλαίει ο αραμπάς, με καρδιά συντρίμμι κλαίει ενας πασάς, κλαίει για τη Φροσύνη ο Αλή πασάς...
Υπάρχει συμπάθεια σίγουρα, δεν είναι το κτήνος που τη σκότωσε, ορμώμενος από ταπεινά κίνητρα και μετά πήγε να το γλεντήσει.
Στο ρεφραίν μάλιστα ολοκληρώνεται αυτή η συμπάθεια και εξισώνεται το μέγεθος του πόνου του με των άλλων που τη θρηνούν, αν και μισητός αλλόθρησκος κλαίει μαζί με τη Ρωμιοσύνη:
Κλαίει ο μαχαλάς, κλαίει ο πασάς, η κυρά Φροσύνη κλαίει κι ο αραμπάς όλη η Ρωμιοσύνη κι όλος ο ντουνιάς
και παρακάτω βέβαια το τραγικό:
Τι παραφροσύνη έκανες πασά, έπνιξες στη λίμνη τον τρελλό σεβντά, τώρα τι θα μείνει μέσα στον οντά
Θύμα της καψούρας του λοιπόν ο πασάς, την οποία έπνιξε στη λίμνη αναζητώντας τη λύτρωση. Αποτρόπαια πράξη σίγουρα, πλην όμως υπάρχει η άλλη όψη. Τι είχε μέσα του αυτός όταν πήρε αυτή την απόφαση; Δεν ήταν στιγμιαίο έγκλημα. Το αποφάσισε, την πήγε με τη βάρκα στο κέντρο της λίμνης, είχε δηλαδή όλο το χρόνο να ανακαλέσει την απόφασή του. Μετά μάλιστα την έκλαψε και η ζωή του καταστράφηκε. Το πάθος έπνιξε λοιπόν κι όχι τη Φροσύνη.
Στη δημοτική παράδοση υπάρχει ο Μενούσης. Προφανώς ήταν υπαρκτό πρόσωπο, άλλωστε τα δημοτικά τραγούδια συνήθως βασίζονται σε πραγματικές ιστορίες. Αυτός πάλι σε μια κρασοκουβέντα, του΄πε ένας φίλος του ότι έχει όμορφη γυναίκα, την είχε δει στο πηγάδι, της έδωσε το μαντήλι του κι αυτή το 'πλυνε κι όπως έσκυψε να το πλύνει είδε το μεσοφόρι της... μεγάλη δουλιά... Σούρωσε ο Μενούσης πήγε την έσφαξε και το πρωί ξεσουρωμένος πήγε και την έκλαψε.... Αυτό είναι έγκλημα πάθους λόγω ζήλιας... τεράστιο πάθος η ζήλια, όμως κι αυτός έγινε τραγούδι, δεν είναι αποδιοπομπαίος από τη λαϊκή συνείδηση. Αλλωστε το τραγούδι τιτλοφορείται ο Μενούσης κι όχι η γυναίκα του Μενούση. Ενέχεται κι εδώ συμπάθεια προς το θύτη αν και το έγκλημα του είναι αποτρόπαιο και σίγουρα αδικαιολόγητο για τους περισσότερους. 
Στη σύγχρονη εποχή αντίστοιχο ίσως έγκλημα είναι του Ακη Πάνου. Αγαπούσε υπερβολικά την πρώτη του κόρη, είχε δώσει αγώνα να την κρατήσει στη ζωή όταν ήταν κυοφορούμενη, δεν άντεξε να τη βλέπει μ΄ ένα απόβρασμα, τον καθάρισε.
Καθ΄όλα αποτρόπαιο και προμελετημένο έγκλημα σ΄όλες του τις λεπτομέρειες. Ανθρωπος του πάθους όμως ο Ακης Πάνου, με κώδικα τιμής αρχέγονο, σίγουρα προκαλεί συμπάθεια. Κίνητρο του το πάθος για την κόρη του. Δικαιολογείται απόλυτα αν κάποιος ακούσει το τραγούδι που έγραψε γι αυτήν όταν γεννήθηκε και τιτλοφορείται Ο Κόσμος ο δικός σου. Πρόσφατα μάλιστα έμαθα ότι σε πρώτη εκτέλεση αυτό το είπε η Ζανέτ Καπούγια... αν είναι δυνατό!!!!
Γράφτηκαν όμως πολλά γι αυτό δεν θέλω να πλεονάσω.
Η δικαστική εξουσία είναι προέκταση της λαϊκής, έτσι τουλάχιστο θα έπρεπε να είναι. Ο νομοθέτης ορθά αναγνώρισε σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις τα λεγόμενα ελαφρυντικά. Του προτέρου εντίμου βίου, του ακαταλόγιστου, του βρασμού ψυχής, της βάναυσης πρόκλησης από το θύμα, την επήρρεια από σούρα ή ναρκωτικά κλπ. Σ΄όλα βέβαια τα εγκλήματα που προανέφερα κανένα από αυτά δεν κολλάει, πλην ίσως της σούρας του Μενούση, αν και δεν πιστεύω ότι η σούρα μόνο αυτή καθ΄αυτή μπορεί να σε οπλίσει το χέρι και αφοπλίσει το μυαλό.
Νομοθετικά δηλαδή αναγνωρίστηκε αυτή η λαϊκή συμπάθεια, όπως εκφράζεται μέσα απο τραγούδια ή ως κοινή γνώμη σε συζητήσεις, άσχετα αν ο δικαστής μες την τακτική του δουλεία είναι υποχρεωμένος να δικαιώσει το θύμα και τα ελαφρυντικά ελάχιστα επηρεάζουν την τελική επιμέτρηση της ποινής. "
JUKE-BOX: Το ως άνω κείμενο το έγραψα το Δεκέμβριο του 2005 και αναρτήθηκε στο τότε ιστολόγιο του φίλου Πάνου "τα Μυστικά του Κόλπου". Μπορείτε να διαβάσετε και τα σχόλια που είχαν γίνει τότε εδώ
Όπως λέει εύστοχα κι ο φίλος Καλυβάρχης, είναι ένα δείγμα "πρώιμης μπλογκοδιηγηματογραφίας". Το θυμήθηκα με την ευκαιρία της παρουσίασης στο Ράδιο Ονειρο του δευτέρου μέρους του αφιερώματος στον Ακη Πάνου, το Σάββατο 19 Απριλίου και ώρα 20.30 με 22.30. Σκοπός η εκ νέου νεκρανάσταση του Λαζάρου και μετά θα συνεχίσουμε αλλού...Όσοι πιστοί/ες και παθο-λόγοι/ες λοιπόν προσέλθετε....
