FADO
Η ταβέρνα σχεδόν γεμάτη, αρχίζουν τα όργανα. Δυό μερακλήδες τριαντάρηδες (μπουζούκι-κιθάρα) χωρίς μικρόφωνα. Αλλωστε ολόκληρη η ταβέρνα δεν πρέπει να είναι πάνω από 30 τ.μ. Η παρέα συζητά και πίνει " το δαίμονα". Ξαφνικά μας διακόπτει μια ωραία γυναικεία φωνή. Γυρνάμε, βλέπουμε να έρχεται από ένα τραπέζι απέναντι ακριβώς από τους μουσικούς. Λέει ένα ωραίο τραγούδι, που δεν το ξέρουμε. Το έλεγε η Νίνου μας ενημερώνει ο κιθαρωδός , οι στίχοι είναι του Μίμη Τραϊφόρου, αλλά δεν θυμόταν το συνθέτη.
Ενώ η ευωχία συνεχίζεται, η καλλίφωνη θαμών αρχίζει να τραγουδά, ένα ωραίο τραγούδι του Τσιτσάνη, "ΑΠΟΨΕ Μ' ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΕΣ", το οποίο ερμήνευσε καταπληκτικά σε πρώτη εκτέλεση μια μεγάλη τραγουδίστρια η Ιωάννα Γεωργακοπούλου και πολύ αργότερα η Αλεξάνδρα.
Απόψε μ΄εγκατέλειψες
πως βάσταξε η καρδιά σου
και μεσ' τη νύχτα χάνονται
αργά τα βήματα σου
Κι όμως εσύ μ' απόμεινες
το μόνο στήριγμα μου
τώρα που φεύγεις που αλλού
θα βρω παρηγοριά μου
Απόψε μ' εγκατέλειψες
και μια ζωή γκρεμίζεις
για μένα μαύρη κόλαση
στο βίο μου αρχίζει
Ακολουθούν παραγγελιές, Ακης Πάνου, Καλδάρας, Μπιθικώτσης, Καζαντζίδης μας σφυροκοπούν ανελέητα, ενώ χάνουμε και το λογαριασμό από τα "κιλίσια" τσίγγινα καραφάκια. Ερχεται κι ο τέταρτος της παρέας, γρήγορα εγκλιματίζεται, έχουμε μείνει δυό παρέες με την ορχήστρα και τραγουδάμε μέχρι πρωίας.
Ωραίο Ελληνικό γλέντι, μου θύμισε όμως, μια αντίστοιχη εμπειρία στη Λισαβώνα, για να μη λέμε δηλαδή ότι έχουμε το μονοπώλιο στα γλέντια.
Εχω ανά χείρας τον Lonely Planet, ο οποίος γράφει ξεκάθαρα να μην επισκεφτούμε μαγαζί όπου παίζονται fado, γιατί είναι τουριστικοποιημένα.Εξαιρεί ένα μαγαζί στην Alfama, παραδοσιακή συνοικία της Λισαβώνας, γενέτειρα του fado.
Μπερδεύομαι μεσ΄τα στενά σοκκάκια, αδύνατο να το βρω, καθότι λαβύρινθος η Alfama. Σταματάω σ' ενα καφενείο, απέξω κάθονται κουρασμένοι μεσήλικες κι ηλικιωμένοι πίνοντας τον καφέ τους. Κανένας δεν μιλάει αγγλικά, δείχνω γραμμένη τη διεύθυνση με το όνομα του μαγαζιού. Με τα πολλά, ένας μου δείχνει μια κλειστή πόρτα κάπου απέναντι. Αυτό είναι, αλλά ο ιδιοκτήτης πέθανε χθες, μου λέει. Σκέφτομαι και μου ΄ρχεται στο μυαλό το άσμα :
Κατεβασμένα τα ρολά
Θάνατος, θάνατος ευτυχισμένος
όπως τραγουδάει ο μεγάλος Μπιθικώτσης και μου το ξαναθύμισε στον Κόκκορα ο Πάνος.
Ψεύτης κόσμος σκέφτομαι, απογοητευόμαστε, αλλά ο Πορτογάλλος με χειρονομίες μας καλεί να τον ακολουθήσουμε. Μας οδηγεί λίγο παρακάτω, σ' ένα καταγώγιο, μόνο Πορτογάλλοι μέσα. Καπνός και περιβάλλον ελληνικής ταβέρνας. Ο κόσμος λαϊκά ντυμένος, κάθεται υπομονετικά στα τραπέζια και πίνει το κρασί του.Σερβίρει μια γραία, άνω των 70 και η κόρη της κοντά στα πενήντα. Ο σύζυγος είναι στην κουζίνα και φέρνει τα κρασιά.
Η διμελής ορχηστρα
Ξαφνικά η γραία εμφανίζεται ενώπιον της ορχήστρας και τραγουδάει μαγευτικά, ένα fado.
Η μουσική σ΄αυτά απλά συνοδεύει τις πονεμένες φωνές, δεν κυριαρχεί, αφήνει το συναίσθημα των λόγων να επικρατήσει.
* Στη φωτο η γραία fadista άδουσα
Εντυπωσιακό, όλοι οι θαμώνες του μαγαζιού, εκτός από μας, ήταν fadistas. Μάλιστα μετά από κάποια ώρα, έρχονταν και περαστικοί απέξω, ρίχναν από ένα και φεύγανε !!
Το fado είναι λαϊκό τραγούδι, πονεμένο όπως το ρεμπέτικο. Οι στίχοι του μιλάνε για ανικανοποίητους έρωτες, όμορφες γυναίκες, κοινωνική αδικία, φτώχια κλπ.
Σήμερα το fado, περιλήφθηκε στη μουσική βιομηχανία και έγινε τουριστική attraction της χώρας. Μάλιστα υπάρχουν πολλοί νέοι τραγουδιστές, κάποιοι ιδιαίτερα αξιόλογοι, που προσπαθούν να το κρατήσουν ζωντανό. Ακουσα κάποιους δίσκους, μερικά είναι εξαιρετικά, αλλά είναι ενορχηστρωμένα με περισσότερα όργανα, ενίοτε ηλεκτρικά και το κυριότερο δεν βγαίνουν πλέον από τη λαϊκή ψυχή, αυτό είναι το μειονέκτημα τους.
Ολοι οι Πορτογάλλοι συμφωνούν. Η Amalia ήταν μία και θα μείνει μοναδική. Το φτωχοκόριτσο από την Alfama με το παράπονο και το λυγμό στη φωνή της, που έβγαινε από τα μύχια της λαϊκής ψυχής της, δημιούργησε κυριολεκτικά ένα μουσικό είδος που προσδιορίζει την ταυτότητα ενός ολόκληρου λαού.